Замимаи 1
ба қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 26 ноябри соли 2025,
№ 651Барномаи давлатии рушди соҳаи фарҳанг ва санъат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2026-2030
1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ
1. Барномаи давлатии рушди соҳаи фарҳанг ва санъат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2026-2030 (минбаъд – Барнома) дар асоси Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 ва Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 декабри соли 2024 «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» бо мақсади таъмини рушди устувори соҳаи фарҳанг тавассути зиёд намудани маблағгузории буҷетӣ ва ғайрибуҷетӣ, тавсеаи инфрасохтор ва беҳтар кардани сифати хизматрасониҳои соҳаи фарҳанг, аз ҷумла бо роҳи таҳияи тартиби муқарраршудаи маблағгузории омехта ва истифодаи усулҳои нави идоракунии муассисаҳо тибқи талаботи иқтисоди бозорӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ, таъмини дастрасии ҳамаҷониба ва самараноки аҳолӣ ба хизматрасониҳои фарҳангӣ, таҳкими заминаи моддию техникии муассисаҳои соҳаи фарҳанг ва санъат, инчунин беҳдошти ҳолати иҷтимоӣ ва мақоми корманди соҳа таҳия гардидааст.
2. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сиёсати фарҳангии худ ба таҳкими бунёди маънавии ҷомеа таваҷҷуҳ зоҳир намуда, баҳри афзоиши иштироки аҳолӣ дар чорабиниҳои фарҳангӣ, ташаккули афкори эҷодию созандаи мардум, боло бурдани ҳисси ифтихори миллӣ, сулҳу суботи ҷомеа, баланд бардоштани ифтихори ватандорӣ тибқи заминаҳои илмии сотсиологӣ дар асоси барномаҳои тасдиқшудаи таълимӣ ва маърифатӣ, таъмини ҳуқуқу озодиҳои конститутсионии шаҳрвандон ва амсоли инҳо тадбирҳои амалиро роҳандозӣ менамояд.
2. ТАҲЛИЛИ ВАЗЪИ ҶОРӢ ВА МУШКИЛОТ
3. Дар шароити имрӯзаи ҷаҳонишавӣ мақоми фарҳанг дар ташаккули ҷаҳонбинии нав афзуда, нақши тарбиявию маърифатӣ ва иттилоотии он боз ҳам вусъат ёфта истодааст.
4. Рушди фарҳанги миллӣ дар даврони соҳибистиқлолӣ асосан аз се марҳила иборат аст. Марҳилаи якум (солҳои 1991-1999) бо ҷараёни барқарорсозии муассисаҳои соҳаи фарҳанг ва санъат, марҳилаи дуюм (солҳои 2000-2006) барои гузоштани қадамҳои мушаххас дар амалисозии нақшаҳои стратегии рушди фарҳанги миллӣ ва марҳилаи сеюм (аз соли 2007) ба давраи барномарезӣ ва инкишофи босуръати соҳа алоқаманд мебошанд.
5. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарки амиқи моҳияти сиёсию иҷтимоии фарҳанг дар фосилаи кӯтоҳи таърихӣ як силсила санадҳои меъёрии ҳуқуқиро қабул намуд, ки барои эҳё, ҳифз ва рушди фарҳанги миллӣ заминаи мусоиди ҳуқуқӣ фароҳам оварда, ҷиҳати бунёди инфрасохтори замонавии он маблағгузории мақсадноки давлатӣ тадриҷан афзоиш ёфт.
6. Агар соли 2000-ум аз буҷети давлатӣ барои соҳаи фарҳанг ва варзиш 13 миллион сомонӣ ҷудо шуда бошад, пас дар соли 2025-ум бо дарназардошти тамоми манбаъҳои маблағгузорӣ ва буҷети тасдиқшуда ҳаҷми он 1 миллиарду 716 миллион сомониро ташкил намуд.
7. Дар ҳамин давра музди меҳнати кормандони соҳаи фарҳанг низ 21 маротиба афзоиш ёфтааст.
8. Дар зиёда аз 20 барномаи давлатии дар соҳаи фарҳангу санъат қабулгардида равандҳои мақсадноки илмию амалии ин соҳа, аз қабили мероси фарҳангӣ, драматургия, мусиқӣ, тасвирӣ, хореографӣ, фаъолияти муассисаҳои соҳаи фарҳанг ва санъат фаро гирифташуда, дар таҳкими устувори фаъолияти соҳа дигаргунии назаррасро ба миён оварда, дар баланд гардидани маънавиёти ҷомеаи соҳибистиқлоли мо нақши бориз гузоштанд.
9. Тӯли солҳои охир эҳёи ҷашну маросими миллӣ, ки дар давоми асрҳо ваҳдат ва ягонагии маънавии мардумро ҳифз карда, муҳимтарин арзишҳои ҷаҳонишавиро аз замон ба замоне интиқол доданд, яке аз рукнҳои асосии сиёсати фарҳангии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистонро ташкил медиҳад.
10. Дар ин замина ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» идҳои нав, аз қабили рӯзҳои матбуот, зиёиёни эҷодкор, фарҳанг, Шашмақом, китоб ва Фалак ворид гардида, дар ин радиф, таъсиси муассисаҳои давлатии «Консерваторияи миллии Тоҷикистон ба номи Талабхӯҷа Сатторов», «Оркестри давлатии симфонӣ»-и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Филармонияи давлатии бачагонаи Тоҷикистон, ансамблҳои давлатии «Шашмақом» ва «Фалак», таъмиру таҷдид ва мавриди истифода қарор гирифтани ягона сози арғунун дар Тоҷикистон ва ҳамчун мероси нодири фарҳангии ҷаҳонӣ пазируфта шудани мероси фарҳангии миллати тоҷик аз падидаҳои нодири фарҳангии даврони соҳибистиқлолии кишвар ва иқдомҳои муассири Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти муназзамгардонии фарҳанги миллӣ маҳсуб меёбанд.
11. Дар солҳои соҳибистиқлолии кишвар таваҷҷуҳ ба меросу анъана ва суннату арзишҳои миллӣ зиёдтар гардида, иқдоми нек дар боби такмили фарҳанг дар тафаккуру маънавиёти омма такони бузурге гардид.
12. Тӯли солҳои соҳибистиқлолӣ аз ҳисоби ҳамаи сарчашмаҳои маблағгузорӣ дар муассисаҳои зертобеи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон 25 иншоот, дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 57 иншоот, дар вилояти Суғд 136 иншоот, дар вилояти Хатлон 131 иншоот, дар шаҳри Душанбе 27 иншоот, ки дар умум 376 иншооти соҳаи фарҳанг бо тарҳи зебову нотакрор ва таҷҳизоти замонавӣ бунёд, муҷаҳҳаз, таъмиру тармим ва сохта, ба истифода дода шуданд, ки имрӯз барои рушду тавсеаи фарҳанги миллӣ дар мамлакат фаъолият доранд.
13. Айни замон, дар ҷумҳурӣ 2573 муассисаи соҳаи фарҳанг, аз ҷумла:
- 1363 китобхона (1 Китобхонаи миллӣ, 1 Китобхонаи давлатии бачагонаи ҷумҳуриявии ба номи Мирсаид Миршакар, 1 китобхонаи муосири пойтахт, 7 китобхонаи вилоятӣ, 63 маҷмуи китобхонаи марказонидашуда, 1290 китобхона-филиал (аз он 77 адад бачагона)) бо фонди умумии 849696,2 нусха маҳсули чопӣ ва маводди дигари иттилоотӣ (ба истиснои Китобхонаи миллӣ);
- 69 осорхона (1 Осорхонаи миллӣ, 3 осорхонаи тобеи вазорат, 3 осорхонаи вилоятӣ, 50 осорхонаи таърихӣ-кишваршиносӣ ва 12 хона-музей) бо 316326 адад нигораҳои таърихию фарҳангӣ;
- 70 қасри фарҳанг, 668 хонаи фарҳангӣ, 101 боғи фарҳангию фароғатӣ, 18 театри касбӣ, 25 театри халқӣ, 8 филармонияи халқӣ, 14 муассисаи табъу нашр, 85 мактабҳои санъат, мусиқӣ ва рассомӣ фаъолият доранд.
14. Шумораи кормандони раёсат, шуъба ва бахшҳои фарҳанги вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ҳамчун хизматчии давлатӣ 147 нафарро ташкил медиҳад.
15. Шумораи воҳидҳои кории муассисаҳои соҳаи фарҳанг ва санъат 10814 буда, дар басти корӣ 10245 нафар фаъолият доранд. Аз ин шумора 2317 нафар дорои таҳсилоти олии тахассусӣ, 1828 нафар дорои таҳсилоти олии ғайритахассусӣ, 2359 нафар дорои таҳсилоти миёнаи махсуси соҳавӣ, 1131 нафар дорои таҳсилоти миёнаи махсуси ғайрисоҳавӣ ва 2610 нафар дорои таҳсилоти миёна мебошанд.
16. Дар муассисаҳои соҳаи фарҳанг ва санъат шумораи мардон 5047 нафар ва занон 5199 нафар, шумораи занҳои роҳбарикунанда 363 нафар ва ҷойҳои кории холӣ 659,5 басти кориро буда, норасоии кадрӣ 1693 нафарро ташкил медиҳад.
17. Новобаста аз тадбирҳои андешида, баҳри ривоҷу равнақи фаъолияти муассисаҳои фарҳанг ва санъат ҳанӯз ҳам камбудиҳо дар самти таҷдиди инфрасохтори соҳа, таҳкими заминаи моддию техникии онҳо, бахусус таъмини муассисаҳо бо технологияи муосири иттилоотӣ, дастгоҳҳои тақвияти овоз, созҳои мусиқӣ, либосҳои саҳнавӣ, нақлиёти хизматрасон, реквизитҳо, лавозимоти муосири равшанидиҳанда, мизу курсиҳо, адабиёти тозанашр ва таъмини онҳо бо мутахассисони баландихтисос ба назар мерасанд.
18. Аз рӯйи маълумоти оморӣ дар ҷумҳурӣ 368 муассисаи таъмирталаб ва 75 адад садамавии соҳаи фарҳанг ба қайд гирифта шуда, аз шумораи умумии муассисаҳо 886 адад дар макони дигар, аз ҷумла 77 дар хонаҳои шахсӣ, 154 дар бинои мактаб, 270 дар бинои ҷамоат, 60 дар бунгоҳи тиббӣ ва 325 адад дар ташкилоту корхонаҳои дигар ҷойгир шудаанд.
19. Чунин вазъ ба пешбурди сиёсати фарҳангии давлат таъсири манфӣ расонида, боиси паст гардидани сатҳу сифати чорабиниҳои фарҳангӣ ва коҳиш ёфтани шумораи иштирокчиёни онҳо гардидааст.
20. Солҳои охир мақсаду вазифаҳои фарҳанги миллӣ бо роҳи ислоҳоти ҷузъӣ таҷдиди назар шуда бошанд ҳам, вале сифати фаъолияти муассисаҳои фарҳангию фароғатӣ, муҳтавои он, сатҳи маънавиёти шаҳрвандон, бахусус дар деҳоти мамлакат, ҷомеаро пурра қонеъ карда наметавонад.
21. Инфрасохтори фарҳангии замони истиқлол заминаи асосии рушди босуръати соҳа ба шумор меравад. Таҳлили инфрасохтори мазкур шаҳодат медиҳад, ки дар он бахши давлатӣ афзалият дошта, қариб дар тамоми соҳаҳои фарҳанг суръати рушди ташаббусҳои хусусӣ қаноатбахш нестанд. Ташкили ҷойҳои нави корӣ нисбат ба соҳаҳои дигар, бахусус соҳаҳои истеҳсолӣ суст аст.
22. Номувофиқӣ байни зарурати рушди шабакаи муассисаҳои фарҳанг ва имкониятҳои буҷет барои нигоҳдошт ва фаъолияти муназзами онҳо ба назар расида, дар мамлакат ниҳоди сармоягузорӣ ва ҳаракати эҳсонкорӣ, ки барои рушди соҳаи фарҳанг саҳм гузошта тавонанд, то ҳанӯз ташаккул наёфтааст.
23. Неруи мавҷудаи фарҳангии кишвар дар заминаи ҳамкориву рақобат ҳанӯз ба қадри зарурӣ ба равандҳои фарҳангии ҷаҳони муосир ҳамгиро нашудааст.
24. Дар айни ҳол шумораи зиёди шаҳрвандони мамлакат ба фаъолияти фарҳангию фароғатӣ фаро гирифта нашудаанд.
25. Дар шароити ҷаҳонишавӣ майлу рағбати насли наврас ба суннатҳои ниёгон, расму оинҳои миллӣ то андозае коста гардида, таваҷҷуҳи як қисми ҷавонон ба унсурҳои фарҳанги бегона зиёд шуда истодааст.
26. Мутаассифона, имрӯз неруҳои касбию эҷодии муассисаҳои клубӣ, заминаи моддию техникии онҳо, бахусус низоми ташкил ва идоракунии онҳо ҷавобгӯйи талаботи замон нестанд.
27. Ҳамзамон, дар репертуари ансамблҳои оилавӣ ва театрҳои халқӣ муносибати эҷодкорона кам ба чашм расида, ҳайату репертуари онҳо низ ба талабот мувофиқ нестанд.
28. То ҳанӯз заминаи моддию техникии китобхона-филиалҳои шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ дар сатҳи ниҳоят паст қарор дошта, онҳо бо технологияи муосири иттилоотӣ-коммуникатсионӣ, аз қабили компютер, принтер, сканнер, проектор, дастгоҳҳои нусхабардорию суратгирӣ ва интишороти маълумотӣ-библиографӣ таъмину муҷаҳҳаз нагардидаанд.
29. Қисми зиёди китобхонҳои ҷумҳурӣ, махсусан дар деҳот, дар биноҳои номувофиқ, фарсуда ва таъмирталаб ҷойгир карда шуда, ба одитарин талаботе, ки барои ҷойгирнамоии захира ва рафту омади аъзои китобхона заруранд, мутобиқат намекунанд.
30. Зимнан, дар таркиби фонди китобхонаҳои ҷумҳурӣ теъдоди китобҳо ба забонҳои хориҷӣ, китобҳои аз ҷиҳати мазмуну мундариҷа куҳна афзалият дошта, танҳо 38 дарсади фонди онҳоро адабиёт ба забони давлатӣ ташкил дода, саҳми аксари мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар мукаммалгардонии фонди китобхонаҳо бо адабиёти тозанашр ба забони давлатӣ назаррас нест.
31. Осорхонаҳо ва осорхона-мамнуъгоҳҳо ҳанӯз ба марказҳои рушди фаъолияти илмӣ-таҳқиқотӣ, сайёҳӣ ва мавриди ҷалби таваҷҷуҳи олимони хориҷӣ табдил наёфтаанд.
32. Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки бархе аз қитъаҳои замини ба муассисаҳои соҳаи фарҳанг ва санъат вобастабуда ва ҳатто худи биноҳо ҳам дар истифодаи шахсони алоҳида қарор доранд.
33. Низоми самарабахши ҳавасмандгардонии неруи эҷодии соҳа барои тавлиди маҳсулоти мавриди ниёзи фарҳангӣ низ пурра ташаккул наёфтааст.
34. Ниҳодҳои суннатии фарҳангӣ аз воситаҳои менеҷменти муосир ба қадри кофӣ истифода набурда, аз эҷодиёти зинда ва солим дур ва бо технологияҳои муосири мултимедиавӣ ҳамгиро набуда, фаъолияти онҳо ба тавлиди маҳсулоти рақобатпазири фарҳангӣ ва ниёзҳои фарҳангии ҷомеа алоқаманд нест.
35. Барои муаррифӣ ва тарғиби мероси моддӣ ва ғайримоддии фарҳангии халқи тоҷик бо марказҳои бузурги байналмилалии соҳаи фарҳангу ҳунар робитаҳои самарабахш ҳоло ҳам дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда нашудааст.
36. Заминаи мавҷудаи қонунгузории соҳа ба талаботи муосири равандҳои инноватсионӣ ва ҳамгироӣ, талаботи фарҳанги минтақаҳо, шаҳрҳо ва деҳоти дурдасти кӯҳистон мутобиқат намекунад.
37. Низоми мавҷудаи таҳсилоти бадеӣ дар мамлакат оид ба намудҳои классикии санъати балет, мусиқӣ, иҷрокунандагӣ, санъати тасвирӣ ва хореографӣ фарогири тамоми ҷузъиёти талаботи соҳа набуда, дар ин замина, талабот ба кадрҳои баландихтисоси, на танҳо ба рушди қобилияти хеш қодир, балки ба кадрҳое, ки фазои мусоиду муҳаррики ҳунариро фароҳам оварда метавонанд, беш аз пеш афзуда истодааст.
38. Тарбияи мутахассисони баландихтисоси соҳаҳои кино, аниматсия, муҷассамасозӣ, осорхонашиносӣ, таъмиру тармими ёдгориҳои таърихию фарҳангӣ, дастхатҳо, фаъолияти китобдорӣ, аз ҷумла дар риштаи кор бо технологияҳои муосири иттилоотию телекоммуникатсионӣ дар сатҳи паст қарор дорад.
39. Рушди илм низ дар тамоми соҳаҳои санъат ниёз ба таваҷҷуҳи хоса дошта, сиёсати ягона ва ҳамоҳанги баргузории пажӯҳишҳои илмӣ дар соҳаи осорхонашиносӣ, таърих, бостоншиносӣ, мардумшиносӣ, таъмиру тармим, санъатшиносӣ, фарҳангшиносӣ ва шаҳрнишинӣ мавҷуд нест.
40. Натиҷаҳои илмӣ ва амалӣ, артефактҳо, объектҳои таърихию фарҳангӣ ҳоло ҳам дар сатҳи зарурӣ шарҳу эзоҳ дода нашуда, ба низоми ягонаи устувори арзишҳои миллӣ ҳамгиро нестанд.
41. Мероси пурғановати миллӣ, ки дорои неруи бузурги тарбиявӣ ва унсурҳои арзишманди умумибашарӣ мебошад, дар образҳои адабиёти бадеӣ, филмҳои мустанад ва бадеӣ, аниматсия, барномаҳои илмӣ-маърифатӣ ба қадри кофӣ ва сатҳи зарурӣ инъикос намеёбанд.
42. Ҳамаи ин тақозо менамояд, ки мақсаду вазифа, мазмуну мундариҷа ва сатҳу сифати фаъолияти фарҳангӣ дар мамлакат боз ҳам беҳтар карда шавад.
3. ҲАДАФ ВА ВАЗИФАҲОИ БАРНОМА
43. Вобаста ба тағйироти куллии ҳаёти иҷтимоию иқтисодӣ ва фарҳангии ҷомеа бо мақсади бартараф намудани норасоиҳо, такмил додани механизмҳои фаъолияти муассисаҳои фарҳанг ва санъат, таъмини стратегияи рушди фарҳанг бояд ҳадафҳо ва вазифаҳои зерин роҳандозӣ ва амалӣ карда шаванд:
1) ҳадафҳо:
- тақвияти заминаи меъёрии ҳуқуқӣ, иқтисодию молиявӣ ва илмию методии сиёсати давлат дар соҳаи фарҳангу санъат;
- гузариши батадриҷ ба низоми худтаъминкунии иҷтимоию фарҳангӣ тавассути танзиму дастгирии ташаббусҳо баҳри ташаккули муҳити сифатан нави фарҳангӣ дар ҷомеа;
- фароҳам овардани шароити мусоид баҳри эҳёи мероси фарҳангии ниёгон, вусъати неруи эҷодии асили миллат, ташаккули рағбатҳои фарҳангию эҷодии ҷавонон;
- тарбияи мутахассисони соҳа бо дарназардошти талаботи ҷомеа;
- баланд бардоштани мақоми иҷтимоии муассисаҳои фарҳанг ва санъат:
- татбиқи самарабахши сиёсати фарҳангии давлат дар ҷомеа;
- таҷдиди назар намудани низоми фарҳангии кишвар;
- такмили низоми фаъолияти муассисаҳои фарҳанг ва санъат бо дарназардошти талаботи фарҳангии аҳолӣ;
- таъмини ҳамкории самарабахши мутақобилаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва муассисаҳои фарҳангу санъат;
- таҷдиди сохтори хонаҳои фарҳангу муассисаҳои клубӣ ва дар заминаи ин муассисаҳо созмон додани марказҳои комплексии минтақавии фарҳанг;
- тавсеаи доираи ҳамкориҳои муассисаҳои давлатӣ ва ғайридавлатии соҳаи фарҳангу санъат;
- ҳифз ва рушди самтҳои анъанавӣ ва муосири фарҳанг;
- мутобиқгардонии фаъолияти илмию таҳқиқотӣ, эҷодӣ, илмию методӣ дар соҳаи фарҳангу санъат ба иқтисоди бозоргонӣ;
- таҳкими заминаи моддию техникии муассисаҳои фарҳанг ва санъат;
- ба роҳ мондани омӯзиш ва корбарии тамоюлоти ҷаҳонӣ ва амсилаҳои маблағгузории сиёсати фарҳангӣ;
- таъмини рушди устувори муассисаҳои фарҳанг ва санъат тавассути таҷдиди инфрасохтор, таҳкими заминаи рақобатпазири моддию техникӣ, тарбияи кадрҳои соҳа ва ба ин васила мусоидат намудан ба раванди эҷодиёти халқ, амалисозии самарабахши неруи фарҳангӣ ва маънавии афроди ҷомеа;
- андешидани тадбирҳо ҷиҳати такмили заминаи меъёрии ҳуқуқӣ ва низоми идоранамоии фаъолияти иҷтимоию фарҳангӣ;
- баланд бардоштани ҳисси масъулиятшиносии тамоми субъектҳои низоми идоранамоии фарҳанг нисбати таъмини рушди устувори соҳа;
2) вазифаҳо:
- мустаҳкам кардани заминаи моддию техникии замонавии муассисаҳои фарҳанг ва санъат, аз ҷумла таҷҳизонидани онҳо бо технологияи муосири иттилоотӣ, таъминот бо дастгоҳҳои тақвияти овоз, созҳои мусиқӣ, либосҳои саҳнавӣ, нақлиёти хизматӣ, мебелҳо ва адабиёти тозанашр;
- фароҳам овардани шароити мусоид барои ворид шудани муассисаҳои таълимии соҳаи фарҳанг ва санъат ба низоми ягонаи таҳсилот тибқи стандартҳои байналмилалӣ ва бозори ҷаҳонии меҳнат;
- ташаккули низоми устувори такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони соҳаи фарҳанг ва санъат;
- таъмини шароитҳои мусоид ҷиҳати дастёбии баробари тамоми қишрҳои аҳолӣ ба арзишҳои фарҳангӣ;
- баргузор намудани чорабиниҳо баҳри эҳё, ҳифз, рушд ва тарғиби мероси ғановатманди фарҳанги миллӣ дар дохил ва хориҷи кишвар;
- баланд бардоштани сатҳу сифат, самаранокии фаъолияти муассисаҳои фарҳангу санъат ва чорабиниҳои фарҳангӣ;
- таъминоти методии фаъолияти иҷтимоию фарҳангӣ;
- пешгирии ҳолатҳои хусусигардонии муассисаҳо ва иншооти фарҳангӣ;
- таъмини рушди устувор ва баробари фарҳангии тамоми минтақаҳои ҷумҳурӣ;
- бунёди боғҳои нави фарҳангӣ-фароғатӣ;
- ҷоринамоии хизматрасонии пулакӣ дар муассисаҳои фарҳанг;
- пайвастнамоии муассисаҳои фарҳанг ба шабакаи интернет, таъсиси сомонаҳо ва суроғаҳои электронии раёсатҳо, шуъба ва бахшҳои фарҳанг;
- дар доираи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷалби маблағҳои ғайрибуҷетӣ барои рушди соҳаи фарҳанг ва санъат;
- таъмини шароит баҳри ривоҷу равнақи корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар соҳаи фарҳанг ва санъат;
- рушд ва оммавигардонии намунаҳои беҳтарини мероси фарҳангии ғайримоддии халқи тоҷик, тарғиби дастовардҳои фарҳанги суннатӣ дар фазои фарҳангии Тоҷикистон;
- рушди таҳсилоти бадеӣ ва дастгирии эҷодиёт;
- ҷамъоварӣ, мукаммалгардонии воситаҳои бақайдгирӣ, истифодаи шаклҳои гуногуни сабти унсурҳо ва объектҳои мероси фарҳангии ғайримоддӣ (чоп, маводди аудиовидеоӣ, сабти нотавӣ ва ғайра);
- чопи китоби бисёрҷилдаи мероси фарҳангии ғайримоддии халқи тоҷик;
- таҳияи филмҳои бисёрсериягии мустанад оид ба мероси фарҳангии ғайримоддии халқи тоҷик;
- ташкили экспедитсияҳои гуногун бо мақсади ҷамъоварии иттилоот ва мавод оид ба мероси фарҳангии ғайримоддӣ;
- таъсиси лабораторияҳои доимӣ дар ташкилотҳое, ки ба омӯзиши мероси фарҳангии ғайримоддӣ машғуланд.
4. САМТҲОИ АСОСИИ АМАЛИСОЗИИ БАРНОМА
44. Баҳри амалишавии Барнома самтҳои афзалиятноки зерин муайян карда мешаванд:
- такмили заминаи меъёрии ҳуқуқӣ ва низоми идоранамоии фаъолияти иҷтимоию фарҳангӣ;
- рушди таҳқиқоти илмӣ ва таъминоти методии фаъолияти иҷтимоию фарҳангӣ;
- такмили самтҳо, мундариҷа ва баланд бардоштани сатҳу сифати фаъолияти иҷтимоию фарҳангӣ;
- тарбияи кадрҳо;
- таъмини ҳамгироии фарҳанги миллӣ ба фазои муосири фарҳангии ҷаҳон, муаррифии мероси таърихию фарҳангӣ ва дастовардҳои фарҳанги замони истиқлол дар арсаи байналмилалӣ;
- муҳайё сохтани шароит барои рушди устувори муҳити рақобатпазири фарҳангӣ;
- таҷдид ва ба талаботи замони муосир мутобиқ гардонидани инфрасохтори соҳаи фарҳанг ва санъат;
- бунёди заминаи моддию техникии замонавии муассисаҳои фарҳанг ва санъат, аз ҷумла таҷҳизонидани онҳо бо технологияи муосири иттилоотӣ, таъминот бо дастгоҳҳои тақвияти овоз, созҳои мусиқӣ, либосҳои саҳнавӣ, нақлиёти хизматӣ, мебелҳо ва адабиёти тозанашр;
- ташаккули низоми устувори такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони соҳаи фарҳанг;
- таъмини шароити мусоид ҷиҳати дастёбии баробари тамоми қишрҳои аҳолӣ ба арзишҳои фарҳангӣ ;
- баргузор намудани чорабиниҳо баҳри эҳё, ҳифз, рушд ва тарғиби мероси ғановатманди фарҳанги миллӣ дар дохил ва хориҷи кишвар;
- баланд бардоштани сатҳу сифат, самаранокии фаъолияти муассисаҳои фарҳангу санъат ва чорабиниҳои фарҳангӣ;
- мутамарказонидани мактабҳои бачагонаи мусиқӣ, санъат ва рассомии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ва ба тавозуни Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон гузарондани онҳо;
- ҷалби маблағҳои ғайрибуҷетӣ барои рушди соҳаи фарҳанг;
- таъмини шароит баҳри ривоҷу равнақи корҳои илмию таҳқиқотӣ дар соҳаи фарҳанг ва санъат;
- таҳияи услуби маҷмуӣ дар ҳалли мушкилоти ҳифзи мероси фарҳангии ғайримоддӣ;
- ташаккули низоми давлатии дастгирии мероси фарҳангии ғайримоддӣ;
- иштироки кормандони соҳаи фарҳанг ва санъат дар ҳамоишҳои илмии байналмилалӣ, курсҳои такмили ихтисос ва ҷараёни омӯзиши таҷрибаи пешқадами фаъолияти иҷтимоию фарҳангӣ;
- сохтмон ва таъмиру азнавсозии иншооти фарҳангӣ;
- таъсиси грантҳои мақсадноки давлатӣ барои ободонии муассисаҳои фарҳанг, тарбия ва такмили ихтисоси кормандони соҳа;
- сохтмони хонаҳои истиқоматӣ барои кормандони соҳа;
- омӯзиш, таҳлил ва натиҷагирӣ аз фаъолияти театрҳои касбӣ ва халқӣ тавассути баргузории таҳқиқоти сотсиологӣ;
- ба роҳ мондани муносибатҳои бозоргонӣ дар соҳаи фарҳанг.
5. МАНБАЪҲОИ МАБЛАҒГУЗОРИИ БАРНОМА
45. Маблағгузории умумии Барнома 94140,0 ҳазор сомониро ташкил медиҳад, ки аз ин 76910,0 ҳазор сомонӣ маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ, 15030,0 ҳазор сомонӣ маблағҳои Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, 500,0 ҳазор сомонӣ маблағҳои буҷети маҳаллӣ ва 1700,0 ҳазор сомонӣ маблағҳои грантӣ мебошанд.
6. НАТИҶАҲОИ ЧАШМДОШТ ВА АРЗЁБИИ ХАВФҲОИ ЭҲТИМОЛӢ
46. Тавассути амалисозии Барнома натиҷаҳои чашмдошти зерин дар назар аст:
- ҳалли масъалаи дурнамои рушди фарҳанг;
- ташаккули механизми нави фаъолияти муассисаҳои фарҳангу санъат;
- такмили низоми фаъолияти илмӣ дар соҳаи фарҳанг ва санъати ватанӣ;
- баланд гардидани ҳисси масъулиятшиносии шаҳрвандӣ баҳри рушди фарҳанги кишвар;
- таъмини истифодаи самараноки объектҳои фарҳанг ва санъат;
- мустаҳкам гардидани заминаи моддию техникии муассисаҳои фарҳанг ва санъат;
- татбиқи неруи эҷодии мардум ба таври мукаммал;
- навсозии шаклҳои фаъолияти корӣ ва механизмҳои ташкилӣ, ҳуқуқӣ ва молиявии ҳифз ва рушди мероси фарҳангии ғайримоддӣ;
- ба роҳ мондани услуби маҷмуӣ дар ҳалли проблемаҳои ҳифзи мероси фарҳангии ғайримоддӣ;
- табдил додани муассисаҳои фарҳанг ва санъат ба маркази воқеии баргузории чорабиниҳои муҳимми фарҳангиву маърифатӣ;
- афзудани нақш ва мақоми фарҳанг дар ташаккули ҷаҳонбинии нав.
47. Арзёбии хавфҳои эҳтимолӣ ҳангоми маблағгузории Барнома:
- сари вақт иҷро нагардидани талаботи Барнома ва раванди маблағгузории он ба Нақшаи чорабиниҳои амалигардонии он таъсири манфӣ мерасонад;
- дар ҳолати аз ҳамаи сарчашмаҳои маблағгузорӣ равона нагардидани маблағҳои пешбинишуда, хавфи эҳтимолӣ ба раванди амалишавии чорабиниҳои Барнома таъсиргузор хоҳад буд.
7. МОНИТОРИНГ ВА АРЗЁБИИ АМАЛИШАВИИ БАРНОМА
48. Мониторинг ва арзёбии Барнома аз ҷониби Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад.
49. Мониторинг ва арзёбии амалишавии Барнома тибқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 декабри соли 2018, №615 «Дар бораи Қоидаҳои гузаронидани мониторинг ва арзёбии амалишавии ҳуҷҷатҳои стратегии сатҳи миллӣ, барномаҳои соҳавӣ ва минтақавии рушд дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» анҷом дода мешавад.
8. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ
50. Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамоҳангсози амалигардонии Барнома мебошад.
51. Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рафти амалисозии Барнома ҳамасола ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумот пешниҳод менамояд.
Замимаи 2
ба қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 26 ноябри соли 2025,
№ 651Нақшаи чорабиниҳои амалигардонии Барномаи давлатии рушди соҳаи фарҳанг ва санъат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2026-2030
Ниг. ба Замима
Приложение 1
к постановлению Правительства
Республики Таджикистан
от «26» ноября 2025 год,
№651Государственная программа развития сферы культуры и искусства в Республике Таджикистан на 2026-2030 годы
1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
1. Государственная программа развития сферы культуры и искусства в Республике Таджикистан на 2026–2030 годы (далее – Программа) разработана на основе Национальной стратегии развития Республики Таджикистан на период до 2030 года и Послания Президента Республики Таджикистан от 28 декабря 2024 года «Об основных направлениях внутренней и внешней политики республики» с целью обеспечения устойчивого развития сферы культуры посредством увеличения бюджетного и внебюджетного финансирования, расширения инфраструктуры и улучшения качества культурных услуг, в том числе путем разработки установленного порядка смешанного финансирования и применения новых методов управления учреждениями в соответствии с требованиями рыночной экономики и гражданского общества, обеспечения всестороннего и эффективного доступа населения к культурным услугам, укрепления материально-технической базы учреждений сфере культуры и искусства, а также улучшения социального положения и статуса работников сферы.
2. Правительство Республики Таджикистан в своей культурной политике уделяет внимание укреплению духовной основы общества и увеличению участия населения в культурных мероприятиях, формированию творческого и созидательного мышления народа, повышению чувства национальной гордости, обеспечению мира и стабильности в обществе, воспитанию патриотизма на основе научно-социологических оснований и утверждённых образовательных и просветительских программ, обеспечению конституционных прав и свобод граждан, а также другим аналогичным направлениям.
2. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕЙ СИТУАЦИИ И ПРОБЛЕМЫ
3. В современных условиях глобализации возрастает роль культуры в формировании нового мировоззрения, все более усиливается её образовательная, познавательная и информационная роли.
4. Развитие национальной культуры в период независимости в основном состоит из трёх этапов. Первый этап (1991-1999 годы) связан с процессом восстановления учреждений сфере культуры и искусства, второй этап (2000-2006 годы) с осуществлением конкретных мер по реализации стратегических планов развития национальной культуры, а третий этап (с 2007 года) с периодом программирования и бурного развития сферы.
5. Правительство Республики Таджикистан глубоко понимая политическую и социальную сущность культуры, за короткий исторический период приняло ряд важных законов и постановлений, благодаря которым в стране были приняты ряд нормативных правовых актов для возрождения, охраны и развития национальной культуры, а также постепенно было увеличено целевое государственное финансирование для создания ее современной инфраструктуры.
6. Если в 2000 году из государственного бюджета на сферу культуры и спорта было выделено всего 13 миллионов сомони, то в 2025 году с учетом всех источников финансирования и утвержденного бюджета её объем составил 1 миллиард 716 миллионов сомони.
7. За этот же период заработная плата работников культуры также увеличилась в 21 раз.
8. В более 20 государственных программах, принятых в сфере культуры и искусства, включающих целевые научные и практические процессы в этой сфере, таких как культурное наследие, драматургия, музыкальное, изобразительное и хореографическое искусство, деятельность учреждений в сфере культуры и искусства, внесли существенные изменения в устойчивое укрепление деятельности сфера и сыграли значительную роль в повышении морального духа нашего независимого общества.
9. В последние годы возрождение национальных праздников, которые на протяжении веков сохраняли единство и духовное единение народа и передавали важнейшие ценности глобализации из века в век, стало одним из главных направлений культурной политики независимого государства Таджикистан.
10. В этом контексте, в Закон Республики Таджикистан «О праздниках» внесены новые праздники, такие как дни печати, творческой интеллигенции, культуры, Шашмаком, книги и Фалак. В этом контексте создание государственных учреждений «Таджикская национальная консерватория имени Талабхуджи Сатторова», «Государственный симфонический оркестр» Исполнительного аппарата Президента Республики Таджикистан, Государственной детской филармонии Таджикистана, государственных ансамблей «Шашмаком» и «Фалак», реконструкция и ввод в эксплуатацию единственного в Таджикистане инструмента орган, а также признание мировым культурным наследием ряд шедевров таджикского народа считаются уникальными культурными явлениями периода независимости страны и эффективными шагами Правительства Республики Таджикистан в направлении национально-культурного регулирования.
11. За годы независимости страны возросло внимание к национальному наследию, традициям, обычаям и ценностям, а позитивная инициатива по повышению культуры стала большим стимулом для совершенствования мышления и духовности масс.
12. За годы независимости в учреждениях, подчиненных Министерству культуры Республики Таджикистан, построено, оснащено, отремонтировано, реконструировано и сдано в эксплуатацию 25 объектов, в Горно-Бадахшанской автономной области – 57 объектов, в Согдийской области – 136 объектов, в Хатлонской области – 131 объектов, в городе Душанбе – 27 объектов, всего 376 объектов культуры с красивым и неповторимым дизайном и современным оборудованием, которые в настоящее время функционируют для развития и расширения национальной культуры в стране.
13. В настоящее время в республике действуют 2573 учреждения культуры, в том числе:
- 1363 библиотеки (1 Национальная библиотека, 1 Республиканская государственная детская библиотека имени Мирсаида Миршакара, 1 современная библиотека в столице, 7 областных библиотек, 63 централизованных библиотечных комплекса и 1290 библиотек-филиалов (в том числе 77 детских)), с общим фондом 849696,2 экземпляров информационных материалов (за исключением фонда Национальной библиотеки);
- 69 музеев (1 Национальный музеев, 3 подведомственных министерству, 3 областных музеев, 50 историко-краеведческих музеев и 12 домов-музеев) с 316326 единицами историко-культурных экспонатов;
- 70 дворцов культуры, 668 домов культуры, 101 парк культуры и отдыха, 18 профессиональных театров, 25 народных театров, 8 народных филармоний, 14 издательских учреждений, 85 музыкальных, художественных школ и школ искусства.
14. Численность работников управлений, отделов и секторов культуры областей, городов и районов в качестве государственных служащих составляет 147 человек.
15. Численность работающих единиц учреждений культуры составляет 10814, из них 10246 человек работают по штатному расписанию. Из них с высшим специальным образованием 2317 человек, с высшим неспециальным образованием 1828 человек, со средним специальным образованием по специальности 2359 человек, со средним неспециальным образованием 1131 человек и со средним образованием 2610 человек.
16. Численность мужчин составляет 5047, женщин 5199, число женщин-руководителей 363, количество вакантных должностей 659,5 рабочих единиц, общая некомплектность кадров в учреждениях культуры составляет 1693 работника.
17. Несмотря на принимаемые меры по активизации деятельности учреждений сферы культуры и искусства, всё ещё имеются недостатки в сфере обновления инфраструктуры, укрепления материально-технической базы, в частности, оснащения их современными информационными технологиями, звукоусиливающей аппаратурой, музыкальными инструментами, сценическими костюмами, служебным транспортом, реквизитом, современным световым оборудованием, столами и стульями, вновь изданной литературой, а также обеспечения их высококвалифицированными специалистами.
18. Согласно статистическим данным, в республике зарегистрировано 368 учреждений культуры нуждаются в ремонте и 75 находящихся в аварийном состоянии, из общего числа учреждений 886 расположены в других населенных пунктах, в том числе 77 в частных домах, 154 в зданиях школ, 270 в общественных зданиях, 60 в медицинских пунктах и 325 в других организациях и предприятиях.
19. Такая ситуация негативно влияет на реализацию культурной политики государства, приводит к снижению уровня и качества культурных мероприятий, уменьшению числа их участников.
20. Хотя цели и задачи национальной культуры в последние годы были пересмотрены путем частичных реформ, качество культурно-досуговой деятельности учреждений культуры, их содержание, уровень духовности граждан, не могут в полной мере удовлетворить граждан, особенно в сельской местности страны.
21. Культурная инфраструктура периода независимости является основой быстрого развития отрасли. Анализ этой инфраструктуры показывает, что государственный сектор имеет в ней приоритет, и практически во всех сферах культуры темпы развития частной инициативы неудовлетворительны. Создание новых рабочих мест происходит медленнее по сравнению с другими сферу, особенно в сфере производительности.
22. Наблюдается несоответствие между потребностью в развитии сети учреждений сфере культуры и бюджетными ресурсами на их содержание и обеспечение бесперебойной работы, а также в стране до сих пор не сформированы инвестиционный институт и волонтерское движение, способные внести вклад в развитие сферы культуры.
23. Существующий культурный потенциал страны с точки зрения сотрудничества и конкуренции ещё недостаточно интегрирован в культурные процессы современного мира.
24. В настоящее время значительная часть граждан страны не вовлечена в культурно-досуговую деятельность.
25. В условиях глобализации интерес молодого поколения к традициям предков, национальным обрядам и обычаям несколько снизился, а интерес некоторой части молодежи возрастает к элементам иностранной культуры.
26. К сожалению, сегодня профессиональные и творческие силы клубных учреждений, их материально-техническая база и особенно их организационно-управленческая система не отвечают требованиям времени.
27. Также, не отличается творческим подходом репертуар семейных ансамблей и народных театров, а их кадровый состав и репертуар не соответствуют требованиям.
28. Проведенные проверки и анализы показывают, что материально-техническая база библиотек-филиалов городов и районов республики всё ещё находятся на крайне низком уровне, они не оснащены современными информационными технологиями и коммуникационными оборудованиями такими как компьютеры, принтеры, сканеры, проекторами, копировальные аппараты, а также информационно-библиографическими изданиями.
29. Большинство библиотек республики, особенно в сельской местности, размещены в неприспособленных, ветхих и требующих ремонта зданиях, не отвечающих самым элементарным требованиям для размещения библиотечных ресурсов и приема пользователей библиотек.
30. Также, в составе библиотечных фондов республики преобладают книги на иностранных языках, книги старого содержания, и лишь 38 процентов их фондов составляет литература на государственном языке, а вклад большинства местных исполнительных органов государственной власти в пополнение библиотечных фондов вновь изданной литературой на государственном языке незначителен.
31. Музеи и музеи-заповедники в до сих пор не стали центрами развития научной и исследовательской деятельности, центрами развития туризма, объектами интереса для иностранных ученых.
32. Анализы показывают, что часть земельных участков, принадлежащих учреждениям сфере культуры и искусства, и даже сами здания находятся в пользовании частных лиц.
33. Система эффективного стимулирования творческого потенциала отрасли для производства востребованной культурной продукции также не получила должного развития.
34. Традиционные культурные институты недостаточно используют современные методы менеджмента, далеки от живого и здорового творчества, не интегрированы с современными мультимедийными технологиями, их деятельность не связана с производством конкурентоспособной культурной продукции и культурными потребностями общества.
35. Не налажены на необходимом уровне эффективные связи для сотрудничества и пропаганды материального и нематериального культурного наследия таджикского народа с крупнейшими мировыми центрами культуры и искусства.
36. Существующая законодательная и нормативная база отрасли не отвечает современным требованиям инновационных и интеграционных процессов, а также культурным потребностям областей, отдаленных горных регионов, городов и сел.
37. Существующая в стране система художественного образования в области классических видов балета, музыки, исполнительского искусства, изобразительного искусства и хореографии не в полной мере отвечает потребностям отрасли и в связи с этим, потребность в высококвалифицированных кадрах, способных не только развивать собственные способности, но и создавать благоприятную и стимулирующую атмосферу для занятий своим ремеслом, растет как никогда прежде.
38. Подготовка высококвалифицированных специалистов в области кино, анимации, скульптуры, музееведения, реставрации и реставрации памятников истории и культуры, рукописей, библиотечного дела, в том числе в области работы с современные информационно-телекоммуникационные технологии находятся на низком уровне.
39. Развитие науки также требует особого внимания во всей сфере искусства, при этом отсутствует единая и скоординированная политика проведения научных исследований в сфере музееведения, истории, археологии, этнографии, реставрации и реставрации, искусствознания, культурологии и урбанизации.
40. Научные и практические результаты, артефакты, историко-культурные объекты до сих пор не получили должного объяснения и интерпретации и не интегрированы в единую, устойчивую систему национальных ценностей.
41. Богатое национальное наследие, обладающее значительным воспитательным потенциалом и содержащие в себе ценные общечеловеческими элементы, недостаточно полно и на должном уровне отражается в различных формах литературного и аудиовизуального творчества.
42. Все это требует дальнейшего совершенствования целей и задач, содержания, уровня и качества культурной деятельности в стране.
3. ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ ПРОГРАММЫ
43. В связи с коренными изменениями в социально-экономической и культурной жизни общества в целях устранения недостатков, совершенствования механизмов деятельности учреждений сферы культуры и искусства, обеспечения стратегии развития культуры необходимо реализовать следующие меры:
1) цели:
- укрепление нормативно-правовой, экономической, финансовой, научной и методической базы государственной политики в сфере культуры и искусства;
- постепенный переход к системе устойчивого и внебюджетного финансирования социально-культурной деятельности посредством регулирования и поддержки инициатив, направленных на формирование качественно новой культурной среды в обществе;
- создание благоприятных условий для возрождения культурного наследия предков, раскрытия самобытного творческого потенциала нации, развития культурных и творческих интересов молодежи;
- подготовка специалистов сфера с учетом потребностей общества;
- повышение социального статуса учреждений культуры и искусства:
- эффективная реализация государственной культурной политики в обществе;
- реформирование культурной системы страны;
- совершенствование системы деятельности учреждений культуры и искусства с учетом культурных потребностей населения;
- обеспечение эффективного взаимодействия местных исполнительных органов государственной власти и учреждений культуры и искусства;
- реструктуризация домов культуры и клубных учреждений и создание на базе этих учреждений комплексных региональных культурных центров;
- расширение масштабов сотрудничества государственных и негосударственных учреждений в сфере культуры и искусства;
- сохранение и развитие традиционных и современных культурных течений;
- соответствие научно-исследовательской, творческой и научно-методической деятельности в сфере культуры и искусства с требованиями рыночной экономики;
- укрепление материально-технической базы учреждений культуры и искусства;
- проведение исследований и применение мировых тенденций и моделей финансирования культурной политики;
- обеспечение устойчивого развития учреждений культуры и искусства путем обновления инфраструктуры, укрепления конкурентоспособной материально-технической базы, подготовки кадров в этой сфере и тем самым, стимулирование процесса национального творчества и эффективной реализации культурного и духовного потенциала личности в обществе;
- проведение комплекса мероприятий по совершенствованию нормативной правовой базы и системы управления социально-культурной деятельностью;
- повышение ответственности всех субъектов системы управления культурой за обеспечение устойчивого развития сферы;
2) задачи:
- укрепление современной материально-технической базы учреждений культуры и искусства, в том числе оснащение их современными информационными технологиями, звуковой аппаратурой, музыкальными инструментами, сценическими костюмами, служебным транспортом, мебелью, новой литературой;
- создание материальных, правовых и организационных условий для интеграции учебных заведений в сфере культуры и искусства в единую систему образования в соответствии с международными стандартами и требованиями мирового рынка труда;
- формирование устойчивой системы повышения квалификации и переподготовки кадров в сфере культуры и искусства;
- обеспечение материальных, правовых и организационных условий для равного доступа всех слоёв населения к культурным ценностям;
- проведение мероприятий с целью возрождения, защиты, развития и пропаганды культурного наследия в стране и за рубежом;
- повышение уровня, качества и эффективности деятельности учреждений культуры и искусства, культурно-массовых мероприятий;
- методическое обеспечение социально-культурной деятельности;
- предотвращение случаев приватизации учреждений и объектов культуры;
- обеспечение устойчивого и равномерного развития культуры всех регионов республики;
- строительство новых парков культуры и отдыха;
- осуществление платных услуг в учреждениях культуры;
- подключение учреждений культуры к сети интернет, создание веб-сайтов и электронной почты для управлений, отделов и секторов культуры;
- привлечение внебюджетных средств на развитие сфере культуры и искусства согласно законодательству Республики Таджикистан;
- создание условий для развития и продвижения научных исследований в сфере культуры и искусства;
- развитие и популяризация лучших образцов нематериального культурного наследия таджикского народа, продвижение достижений традиционной культуры в культурном пространстве Таджикистана;
- развитие художественного образования и поддержка творчества;
- сбор, совершенствование средств записи, использование различных форм фиксации элементов и объектов нематериального культурного наследия (печатных изданий, аудиовизуальных материалов, нотных записей и т.п.);
- издание многотомной книги о нематериальном культурном наследии таджикского народа;
- разработка многосерийного документального сериала о нематериальном культурном наследии таджикского народа;
- организация различных экспедиций по сбору информации и материалов по нематериальному культурному наследию;
- создание постоянно действующих лабораторий в организациях, занимающихся изучением нематериального культурного наследия.
4. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ
44. Для реализации Программы определены следующие приоритетные направления:
- совершенствование нормативной правовой базы и системы управления социально-культурной деятельностью;
- развитие научно-исследовательского и методического обеспечения социально-культурной деятельности;
- улучшение направления, содержания, уровня и качества социально-культурной деятельности;
- воспитание кадров;
- обеспечение интеграции национальной культуры в современное мировое культурное пространство, презентация историко-культурного наследия и культурных достижений эпохи независимости на международной арене;
- создание условий для устойчивого развития для свободной культурной конкуренции;
- модернизация инфраструктуры сфере культуры и искусства к современным требованиям;
- создание современной материально-технической базы учреждений культуры и искусства, в том числе оснащение их современными информационными технологиями, оснащение их звукоусилительной аппаратурой, музыкальными инструментами, сценическими костюмами, служебным автотранспортом, мебелью, вновь издаваемой литературой;
- создание устойчивой системы повышения квалификации и переподготовки работников сфере культуры;
- обеспечение благоприятных условий для равного доступа всех слоев населения к культурным ценностям;
- проведение мероприятий по возрождению, сохранению, развитию и популяризации богатого наследия национальной культуры в стране и за рубежом;
- повышение уровня, качества и эффективности деятельности учреждений культуры и культурно-массовых мероприятий;
- централизация детских музыкальных, художественных школ и школ искусства в областях, городах и районах и вернуть их на баланс Министерство культуры Республики Таджикистан;
- привлечение внебюджетных средств на развитие области культуры;
- создание условий для развития и реализации научных исследований в области культуры и искусства;
- разработка комплексного подхода к решению проблем сохранения нематериального культурного наследия;
- создание государственной системы поддержки нематериального культурного наследия;
- участие работников культуры в международных научных конференциях, курсах повышения квалификации в процессе изучения передового опыта социально-культурной деятельности;
- строительство, ремонт и реконструкция объектов культуры;
- установление целевых государственных грантов на совершенствование учреждений культуры, образования и повышение квалификации работников сферы;
- строительство жилых домов для работников сферы;
- изучение, анализ и выводы из деятельности профессиональных и народных театров посредством социологических исследований;
- формирование рыночных отношений в сфере культуры.
5. ИСТОЧНИКИ ФИНАНСИРОВАНИЯ ПРОГРАММЫ
45. Общий объем финансирования Программы составляет 94140,0 тысяча сомони, из них 76910,0 тысяча сомони средства республиканского бюджета, 15030,0 тысяча сомони средства Министерства культуры Республики Таджикистан, 500,0 тысяча сомони средства местного бюджета и 1700,0 тысяча сомони грантовые средства.
6. ОЖИДАЕМЫЕ РЕЗУЛЬТАТЫ ОТ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ
46. В результате реализации Программы ожидаются следующие ожидаемые результаты:
- решение вопроса о перспективах развития культуры;
- формирование нового механизма деятельности учреждений культуры и искусства;
- совершенствование системы научной деятельности в сфере отечественной культуры и искусства;
- повышение гражданской ответственности за развитие культуры страны;
- обеспечение эффективного использования объектов культуры и искусства;
- укрепление материально-технической базы учреждений культуры и искусства;
- реализация творческого потенциала граждан;
- модернизация форм работы и организационно-правовых и финансовых механизмов охраны и развития нематериального культурного наследия;
- формирование комплексного подхода к решению проблем охраны нематериального культурного наследия;
- преоброзование учреждений культуры и искусства в реальные центры проведения значимых культурно-просветительских мероприятий;
- повышение роли и статуса культуры в формировании нового мировоззрения.
47. Оценка потенциальных рисков при финансировании Программы:
- невыполнение в срок требований Программы и процесса её финансирования негативно скажется на Плане мероприятий по её реализации;
- в случае, если запланированные средства не будут выделены из всех источников финансирования, возникнет потенциальный риск, влияющий на реализацию мероприятий Программы.
7. МОНИТОРИНГ И ОЦЕНКА РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ
48. Мониторинг и оценку Программы будет осуществлять Министерство культуры Республики Таджикистан.
49. Мониторинг и оценка реализации Программы осуществляется в соответствии с Постановлением Правительства Республики Таджикистан от 29 декабря 2018 года, №615 «О Правилах мониторинга и оценки реализации национальных стратегических документов, отраслевых и региональных программ развития в Республике Таджикистан».
8. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНОЕ ПОЛОЖЕНИЕ
50. Министерство культуры Республики Таджикистан обеспечивает реализацию Программы.
51. Министерство культуры Республики Таджикистан ежегодно представляет Правительству Республики Таджикистан информацию о ходе реализации Программы.
Приложение 2
к
постановлению Правительства
Республика
Таджикистан
от «26» ноября 2025 год, №651
План мероприятий по реализации Государственной программы развития сферы культуры и искусства в Республике
Таджикистан на 2026-2030 годы
Приложение